< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد احمد عابدی

97/12/18

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: راههای احتیاط؛ اخبار من بلغ

 

مقـدمـه: اگر احتیاط فی نفسه لحاظ شود (در شبهات تحریمیه) کار خوبی است (نه در شبهات وجوبیه)؛ اما همین احتیاط اگر موجب اختلال نظام شود، گفته میشود احتیاط جایز نیست و حرام است. این که گفته میشود حفظ نظام واجب است یا اختلال نظام حرام است، ارتباطی به حکومت و جمهوری اسلامی ندارد و امری متفاوت است. مراد از حفظ نظام اینست که مثلا سیستم بازار مسلمین مختل نشود یا زندگی مسلمین به هم نریزد.

 

راههای جلوگیری از اختلال نظام: حال اگر نتیجهی احتیاط، به اختلال نظام بینجامد، چنین احتیاطی قطعاً حرام است. برای این که احتیاط منجر به اختلال نظام نشود، چند راه وجود دارد؛

     یک راه اینست که مکلف تبعیض در احتیاط کند، یعنی همه جا احتیاط نکند و در مواردی که برای شارع مقدس اهمیت دارد احتیاط نماید. مثلا آبروی مومن برای شارع بسیار اهمیت دارد و حتی شاید آبروی افراد مهمتر از جان ایشان باشد، در مواردی مثل عرض مردم یا در قتل نفس یا اموال مردم، باید احتیاط کرد ولی در موارد دیگر احتیاط لازم نیست.

     یک راه اینست که تبعیض در احتیاط از جهت احتمال نماییم (نه از جهت محتمل) یعنی مثلا گاهی ما چیزی را نود درصد احتمال میدهیم غیبت باشد، گاهی چیزی را شصت درصد احتمال میدهیم غیبت باشد، یعنی احتمالها فرق دارد. بیاییم در مواردی که بالای پنجاه درصد احتمال میدهیم و احتمال قوی است، احتیاط کنیم و در مواردی که زیر پنجاه درصد احتمال میدهیم و احتمال ضعیف است، احتیاط لازم نیست.

     یک راه اینست که مکلف به طور کامل در همه چیز احتیاط کند، همین که دید دارد به اختلال نظام میانجامد، احتیاط را ترک کند.

راه دوم و سوم اصلاً درست نیست و فقط راه اول صحیح است.

 

تنبیه: اخبار من بلغ: در کفایه بحث اخبار من بلغ مطرح شده است. اخبار من بلغ هم اینست که از قدیم در شارع تسامح در ادلهی سنن مطرح بوده است، یعنی در مستحبات نیاز به دقت زیاد نیست. ابتدا برخی روایات را مطرح مینماییم؛

"مُحَمَّدُ بْنُ عَلِيِّ بْنِ بَابَوَيْهِ فِي كِتَابِ ثَوَابِ الْأَعْمَالِ عَنْ أَبِيهِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ مُوسَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ هِشَامٍ عَنْ صَفْوَانَ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ ع قَالَ: مَنْ بَلَغَهُ شَيْ‌ءٌ مِنَ الثَّوَابِ عَلَى (شَيْ‌ءٍ مِنَ الْخَيْرِ) فَعَمِلَهُ كَانَ لَهُ أَجْرُ ذَلِكَ (وَ إِنْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَمْ يَقُلْهُ). "[1]

 

"أَحْمَدُ بْنُ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ الْبَرْقِيُّ فِي الْمَحَاسِنِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ عَنْ أَبِي عَبْدِاللَّهِ ع قَالَ: مَنْ بَلَغَهُ عَنِ النَّبِيِّ ص شَيْ‌ءٌ مِنَ الثَّوَابِ فَعَمِلَهُ كَانَ أَجْرُ ذَلِكَ لَهُ وَ إِنْ كَانَ رَسُولُ اللَّهِ ص لَمْ يَقُلْه."[2]

 

به این روایات، اخبار من بلغ گفته میشود. افرادی مانند شهید ثانی از این روایات استفاده نمودهاند که در مستحبات و مکروهات، دقت زیادی لازم نیست.

 


[1] . وسائل الشيعة / ج‌1 / 80.
[2] . وسائل الشيعة ؛ ج‌1 ؛ ص81.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo