درس خارج اصول استاد احمد عابدی

موضوع: تمسک به آیات بر اثبات حجیت خبر واحد

مقـدمـه: آیاتی که برای حجیت خبر واحد به آن‌ها استدلال شده بود به پایان رسید و مطلب را جمع بندی خواهیم نمود. دانستیم هیچ یک از آیات دلالت بر حجیت خبر واحد ندارد.

حال اگر فرض نماییم این آیات بر حجیت خبر واحد دلالت نماید، مقصود از بحث حجیت خبر واحد اینست که ثابت نماییم خبر ثقه حجت است. حال اگر کسی بگوید خبر عادل حجت است، این مشکلی را از فقه حل نمی‌کند. زیرا ما کمتر روایتی داریم که که در سند آن همه روات عادل باشند. آن‌چه که مهم است اینست که حجیت خبر واحد ثقه اثبات شود.

آیه‌ی أُذُن: این آیاتی که بحث نمودیم، مثل آیه‌ی أُذُن، اگر فرضاً دلالت بر حجیت خبر واحد کند، مراد خبری است که راوی آن مومن است، پس اگر راوی خبر مومن نباشد، دیگر آیه شامل آن نمی‌شود. اگر کسی بگوید مومن در این آیه، شیعه است، دیگر آیه شامل خبر سنی یا غیرمسلمان هم نمی‌شود. فلذا دیگر شامل خبر ثقه نمی‌شود (خبر ثقه این بود که راوی حتی اگر شیعه نباشد، ولی ثقه باشد.) اگر ملاک آیه‌ی اذن باشد، نتیجه اش اینست که همه‌ی آثار خبر بر خبر بار نمی‌شود و فقط آن آثاری که به نفع مخبر است بر خبر بار می‌شود. فلذا این آیه مشکلی از ما حل نمی‌کند.

آیه‌ی اهل الذکر: اگر این آیه بر حجیت خبر واحد دلالت کند، به کار ما نمی‌آید، زیرا آیه می‌فرماید خبر کسی را بپذیرید که اهل علم باشد. فلذا خبر شامل کسی که اهل علم بودن آن بر ما روشن نیست نمی‌شود. ما در بحث خبر واحد، نیاز داریم مطلق خبر واحد حجت باشد.

آیه‌ی کتمان: اگر این آیه دلالت کند بر این که اگر کسی چیزی را کتمان نکرد باید حرفش را بپذیرید. اگر آیه چنین دلالتی نماید، مرادش اینست که هر فردی ولو فاجر یا فاسق، اگر مطلبی را از بینات دین آشکار نمود باید بپذیریم، طبق این آیه، خبر واحد مطلقاً حجت است. فقط یک شرط دارد، شنونده باید بداند خبری که او آورده است، جزو بینات دین است. فلذا این آیه خیلی خوب است ولی کسی نمی‌تواند بپذیرد.

آیه‌ی نفر: اگر این آیه بر حجیت خبر دلالت کند، معنایش این است که خبر شخصی که در دین فقیه است را بپذیرید. بنابراین مفید حال ما نیست، زیرا بحث ما در حجیت خبر واحد است و در باب حجیت خبر فقیه ما بحثی نداریم.

آیه‌ی نبأ: اگر کسی بگوید این آیه از طریق مفهوم وصف یا از طریق مفهوم شرط بر حجیت خبر واحد دلالت می‌کند، طبق مفهوم وصف باید بگوییم منطق این آیه می‌فرماید خبر فاسق را نپذیر و مفهومش اینست که اگر خبرِ غیرفاسق بود اعم از عادل و ثقه، آن را بپذیر.

طبق مفهوم شرد، اگر خبر را فاسق آورد قبول نکنید و مفهوم هم این می‌شود که اگر عادل خبر آورد حجت است (نه ثقه) آن هم با چند قید و شرط، یعنی خبر عادلی که واقعا عادل باشد، نه این که ظاهراً عادل باشد. یعنی یا علم به عدالت راوی داشته باشیم، یا دو نفر شهادت بدهند. با عنایت به این که ما در فقه در برخی موارد مانند نماز جماعت به عدالت ظاهری بسنده می‌نماییم، اما این‌جا عدالت واقعی مورد نیاز است. شرط دیگر هم این است که تعلیل آیه می‌فرماید کاری نکنید که پشیمانی بیاورد، که نتیجه‌اش این می‌شود که خبر عادل وقتی حجت است که بدانیم پشیمانی ندارد. این هم وقتی محقق می‌شود که بدانیم راوی عادل راست می‌گوید، که اگر این مقدار علم داشته باشیم که بتوانیم صدق و کذب راوی را مشخص نماییم، دیگر به آیه نیازی نیست.