درس خارج اصول استاد احمد عابدی

موضوع: وجوب مقدمه واجب

مقـدمـه : آن چه تا الان بیان گردید، مقدمه این بود که بگوییم مقدمه واجب، آیا واجب است یا خیر؟ حال می‌خواهیم بدانیم آیا مقدمه واجب، واجب است یا خیر؟

    • شیخ انصاری و مرحوم آخوند در کفایه و مرحوم نائینی فرموده‌اند مقدمه واجب، واجب است.

    • افرادی هم مانند آیت الله خوئی و امام خمینی هم مقدمه واجب را واجب نمی‌دانند.

دلیل بحث مقدمه واجب : از قدیم معروف‌ترین دلیلی که برای بحث مقدمه واجب ذکر شده، دلیلی است که در کفایه هم نقل شده و این که این دلیل را ابوالحسن اشعری آن را نقل نموده است. ابوالحسن اشعری در کتاب معتمدالاصول این دلیل را ذکر نموده است. (البته ما معتقدیم این شخص، ابوالحسین بوده و معتزلی هم بوده است و کتابی که هم که نقل شده این کتاب نبوده است.)

دلیل اینست که گفته شده اگر مقدمه واجب، واجب نباشد می‌توان آن را ترک کرد. وقتی آن را ترک کردیم آیا ذی المقدمه واجب است یا خیر؟ اگر بگوییم واجب است تکلیف بمالایطاق است چون نماز بدون وضو نمی‌شود اگر هم بگوییم وقتی مقدمه ترک شود ذی المقدمه دیگر واجب نیست، این هم خلف است زیرا واجب مطلق، واجب مشروط می‌شود.

اشکالات مرحوم آخوند به استدلال ابوالحسین : مرحوم آخوند در کفایه فرموده است این استدلال چند اشکال واضح دارد:

اشکال دیگر اینست که اگر دو چیز متلازم همدیگر بودند، مثلا سه با فرد بودن تلازم دارد. لازم نیست این دو متلازم، تلازم در حکم داشته باشد. می‌توانند متلازمین یکی واجب باشد و دیگری واجب نباشد. این که واجب است را نمی‌توان ترک کرد. اما آیا آن که واجب نیست را می‌توان ترک کرد؟ اگر کسی مقدمه را ترک کرد و معصیت هم کرد، در اینجا ذی المقدمه دیگر واجب نیست اما نمی‌توان گفت خلف یا تکلیف مالایطاق پیش می‌آید. زیرا گاهی تکلیف با معصیت ساقط می‌شود.