درس خارج اصول استاد احمد عابدی

موضوع: جریان اصل درحکم مقدمه واجب

مقـدمـه : بحث در این بود که در موارد شک در مقدمه واجب، سراغ کدام اصل عملی برویم. آیا می‌توانیم بگوییم اصل آنست که مقدمه واجب، واجب نباشد؟

نظر آیت الله بروجردی در مسئله : آیت الله بروجردی در کتاب نهایه الاصول، بحث مفصلی مطرح نموده است. ایشان فرموده است، بحث وجوب مقدمه، بنابر وجود تلازم بین وجوب مقدمه و وجوب ذی المقدمه، باید گفت وجوب مقدمه منفک از وجوب ذی المقدمه نمی‌شود. بین مقدمه و ذی المقدمه تلازم است. یعین اگر ما اصل جاری کنیم و بگوییم مقدمه‌ی واجب، واجب نیست؛ نتیجه‌اش این می‌شود که ذی المقدمه واجب است ولی مقدمه واجب نیست. که در این صورت بین دو شیئ متلازم، انفکاک حاصل شده است.

پاسخ استاد عابدی به آیت الله بروجردی : پاسخ مرحوم آیت الله بروجردی اینست که بحث ما در مورد اصول عملیه است و در مورد امارات نیست. یعنی الان بحث ما در مورد این نیست که مقدمه واجب، واجب است یا نه، بلکه محل بحث اینست که اگر در وجوب مقدمه‌ای شک کردیم، استصحاب و اصل عملی جاری می‌شود یا خیر؟ یعنی می‌خواهیم بدانیم اصل عملی جاری می‌شود یا خیر؟

نتیجه این که اصل عملی در موارد شک در وجوب ذی المقدمه جاری می‌شود.

ذکر چند مطلب : دو مطلب را بیان نماییم، یک مطلب این که مباحثی که می‌گوید مقدمه واجب، واجب است یا خیر، بحث وجوب شرعی است. زیرا عقل می‌گوید این وجوب وجود دارد اما سوال اینست که آیا عقل هم می‌گوید شرعا مقدمه واجب است یا خیر؟ به این وجوب شرعی، وجوب تبعی و یا وجوب ظلی یا وجوب ترشحی گفته می‌شود.

مرحوم میرزای قمی وقتی خواسته بفرماید این وجوبِ مقدمه را بگوید وجوب تبعی است، تبعی را این گونه معنا نموده که تبعی گاهی وجوبی است که در مقام اثبات و در مقام دلالت لفظ تبعی است. سپس این مثال را ذکر نموده که قرآن دلالت دارد بر این که اقل حمل شش ماه است. سپس فرموده پس قرآن دلالت دارد اقل حمل شش ماه است اما این دلالت تبعی است و این که می‌گوییم وجوب مقدمه تبعی است از این سنخ است. یعنی وجوب مقدمه که می‌گوییم تبعی است، از دلیل وجوب ذی المقدمه استفاده می‌شود.