< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد احمد عابدی

98/10/23

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: مقدمه موصله

 

مقـدمـه: بحث در مقدمه موصله بود. در کفایه بحثی تحت عنوان ثمره مقدمه موصله مطرح شده است. ابتدائا در کفایه کلام صاحب فصول را نقل نموده، بعد اشکال شیخ به صاحب فصول و بعد اشکال کفایه به شیخ انصاری مطرح میشود.

 

تبیین فرمایش صاحب فصول: صاحب فصول معتقد بود که مقدمه واجب مطلقا واجب نیست، بلکه مقدمهای واجب است که ذی المقدمه بر مقدمه بار شود. ایشان فرموده ثمرهی نظر من اینست که اگر ترک یک عبادتی، مقدمه انجام یک واجب اهم باشد. در این صورت به نظر من (صاحب فصول) اگر کسی اهم را ترک کند و مهم را انجام دهد، صحیح است. اما به نظر دیگران باطل است. به عنوان مثال مسجد نجس شده و ازاله نجاست از مسجد واجب اهم است. الان شارع میفرماید مسجد را تطهیر کن و این اهم است. این اهم مقدمهاش ترک الصلاه است. مقدمهی واجب هم واجب است، یعنی ترک نماز واجب است. هر گاه ترک نماز واجب شود، فعل نماز حرام میشود، فلذا اگر کسی نماز را بخواند و مسجد را تطهیر نکند، مرتکب حرام شده و نمازش هم باطل است.

صاحب فصول معتقد است میتوان گفت این نماز صحیح است، زیرا هر ترک نمازی واجب نیست، بلکه ترک نمازی واجب است که اگر نماز نخواند، مسجد را تطهیر میکند. یعنی ذی المقدمه بر مقدمه بار شود. اگر کسی بگوید من مسجد را آب نمیکشم، در این صورت ترک نماز واجب نیست و فعل نماز حرام نیست، پس صحیح میشود.

 

اصول موضوعی مسئله: ابتدا این که نهی در عبادت موجب فساد عبادت هست یا خیر؟ که این جای بحث دارد و مسلم نیست.

مطلب دیگر این که آیا اگر ترک نماز واجب بود، فعل نماز حرام است؟ معلوم نیست این گونه باشد که هر چیزی ترکش واجب باشد، فعلش حرام باشد. ترک نماز ترک واجب است اما معلوم نیست فعل حرام باشد. یا غیبت کردن حرام است اما معلوم نیست غیبت نکردن واجب باشد. یعنی کف نفس واجب است.

خود این مسئله که ترک نماز، مقدمهی ازاله نجاست است جای بحث دارد، معلوم نیست ترک یک ضد، مقدمه انجام ضد دیگر باشد.

اگر هر کس در یکی از این سه مورد شک کند، مطلب به طور کامل عوض میشود. اما چون جای بحث این موارد اینجا نیست، روی فرض این سه مطلب، بحث را مطرح مینماییم.

 

استدلال شیخ در مسئله: صاحب فصول فرمود این نمازی که ترک آن، مقدمه تطهیر مسجد است، صحیح است و دیگران میفرمایند این نماز باطل است. شیخ انصاری فرموده است هیچ فرقی نمیکند، هم طبق قول صاحب فصول و هم قول دیگران این نماز باطل است.

استدلال شیخ اینست که در منطق گفته میشود نقیض اخص، میشود اعم و نقیض اعم میشود اخص. مثلا حیوان اعم است و انسان اخص است. نقیض آن میشود لا انسان، لا حیوان. در این جا لا انسان اعم از لا حیوان است. نقیض اعم میشود اخص و بالعکس. حال با عنایت به این مطلب در ما نحن فیه میگوییم بحث در مقدمه موصله بود. مقدمه موصله یعنی ترک نماز که انسان را به تطهیر مسجد و ازاله نجاست از مسجد برساند. هر نمازی را نمیگوییم، ترک نمازی که ما را به ازاله مسجد برساند. فلذا ترک نماز موصل میشود اخص، نقیض اخص میشود اعم. تعریف نقیض هم میشد نقیض کل شیئ، رفعه. نقیض ترک نماز موصل میشود اعم، یعنی فعل صلاه یا ترک غیر موصل. اگر کسی نماز بخواند بنابراین ترک موصل را نداشته و فعل را انجام داده است. اگر هم کسی نماز را ترک کند و مسجد را آب نکشد، این هم نقیض است. وقتی یک چیزی واجب بود مانند ترک نماز، نقیضش حرام میشود ("فعل الصلاه" و "ترک الصلاه و ترک الازاله").

نتیجه این که چه این شخص نماز بخواند، چه نماز نخواند و تطهیر هم نکند، کار حرامی مرتکب شده است. پس مقدمه موصله مانند مقدمه غیر موصله، هر دو حرام و این نماز باطل است.

 

نقد آخوند نسبت به فرمایش شیخ: آقای آخوند میفرماید فرمایش شیخ درست نیست. اشکالی که وجود دارد اینست که هیچ وقت یک حکمی از موضوع خودش به موضوع دیگر سرایت نمیکند. اگر دو چیز لازم و ملزوم یکدیگر بودند و تلازم داشتند، اگر یکی از متلازمین، واجب بود، دلیل نمیشود دیگری هم واجب باشد. یا اگر یکی از متلازمین حرام باشد، دلیل نداریم دیگری هم حرام باشد. دو چیز که با هم متلازم هستند باید حکمشان ضد هم نباشد. ممکن است دو چیز متلازم هم باشند اما حکم یکی واجب و دیگری مباح است.

اگر ترک نماز تلازم با ازاله نجاست از مسجد دارد و این دو لازم و ملزوم هم باشند. اگر ازاله نجاست واجب است، دلیل نمیشود که بگوییم ترک نماز واجب است. اینها لازم و ملزوم هستند، ممکن است یکی واجب باشد و ملزومش واجب نباشد.

فلذا آخوند میفرماید اگر کسی نظر من را بپذیرد که بگوییم مقدمه مطلقا واجب است، باید بگوید این نماز باطل است، اما اگر کسی حرف صاحب فصول را بپذیرد باید بگوید این نماز باطل است، زیرا او فقط مقدمهای را واجب میداند که اگر ترک نماز نمود، ازاله نجاست از مسجد میکند.

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo