< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد احمد عابدی

98/10/10

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: مقدمه موصله

 

مقـدمـه: بیان نمودیم صاحب فصول معتقد است مطلقا مقدمه واجب نیست و فقط مقدماتی واجب است که ذی المقدمه بر آن مقدمه بار شود (مقدمه موصله). در کفایه چون میخواهد بفرماید مقدمه مطلقا واجب است، چند اشکال به فرمایش صاحب فصول نموده، سپس دلیل صاحب فصول را ذکر نموده و جواب داده است.

 

اشکالات آخوند به صاحب فصول: اولین اشکال مرحوم آخوند به صاحب فصول این بود که مقدمه واجب برای ایصال به ذی المقدمه نیست. بعباره اخری برای توصل به ذی المقدمه نیست، بلکه مقدمه واجب برای تمکن از انجام ذی المقدمه هم نیست. زیرا خود مقدمه هم تمکن میخواهد و هر کس بر مقدمه تمکن دارد بر ذی المقدمه هم تمکن دارد. مقدمه واجب برای اینست که اگر مقدمه انجام نشود، خود ذی المقدمه را هم نمیتوان انجام داد؛ نه این که مقدمه برای ترتب ذی المقدمه باشد. زیرا اگر مقدمه برای ترتب باشد و موصله باشد، فقط در افعال تولیدی و آن هم نسبت به آخرین مقدمه صحیح است. خوب مقدمات قبلی در افعال تولیدی هم مقدمه واجب هستند، اما حرف صاحب فصول فقط در مقدمه آخر که ترتب در آن است صحیح است. آخوند معتقد است حرف صاحب فصول اگر درست باشد در واجبات اختیاری جاری نمیشود.

اشکال دیگر کفایه اینست که مطلبی که مطرح نمودید که مقدمه موصله واجب است، نوعی دور است و دور باطل است و هر چه هم مستلزم دور باشد باطل است. احتمالا مراد آخوند اینست که روشن است ذی المقدمه متوقف بر مقدمه هست. یعنی اگر مقدمه نبود، ذی المقدمه انجام نمیشود. از طرفی هم مقدمه موصله بر ذی المقدمه متوقف است. صاحب فصول معتقد است مقدمه ای واجب است که ذی المقدمه بر آن مترتب باشد، پس مقدمه متوقف بر ایصال است به ذی المقدمه، و ذی المقدمه متوقف بر مقدمه است و این دور میشود. بلکه شاید بگوییم تسلسل میشود. زیرا اگر مقدمه موصله واجب باشد، تحلیل میشود به یک ذات و یک وصف ایصال. وصف ایصال شرط مقدمه است و مقدمه وقتی واجب است که ایصال در آن باشد و خود ایصال هم تحلیل میشود که یک ذات و یک وصف. آن ذات هم یک ذات و یک وصف دارد و الخ.

 

پاسخ امام خمینی به مرحوم آخوند: امام خمینی فرموده است اشکال دور و تسلسل وارد نیست. زیرا وجود ذی المقدمه متوقف بر مقدمه موصله است اما وجوب مقدمهی موصله بر ذی المقدمه مترتب است (نه وجود آن)؛ بعباره اخری از یک طرف توقف در وجود است و از یک طرف توقف در وجوب است، پس مشکل حل میشود.

 

پاسخ استاد عابدی به امام خمینی: پاسخ به فرمایش امام خمینی اینست که بحث ما در وجوب و وجود نیست که مشکل ما اینگونه حل شود. بحث ما در اینست که مقدمه موصله (وصف ایصال) واجب است یا مقدمه واجب است؟ اینجا بحث در اینست که وجود وصف ایصال متوقف بر ذی المقدمه است و دور درست است. وجود ذی المقدمه متوقف بر وقمه است و وجود وصف ایصال متوقف است بر ذی المقدمه.

 

پاسخ استاد عابدی به اشکال تسلسل: مسئلهی تسلسل این گونه قابل جواب است که در ما نحن فیه تسلسل پیش نمیآید، زیرا در مشتق گفتیم مشتق بسیط است و ذات در وصف اخذ نشده است. میگفتیم همیشه این گونه است که اگر مشتق را کسی مرکب بداند، لازم میآید عرض عام در فصل اخذ بشود و لازم است چیزی که ذاتی است، عرضی باشد و این تناقض میشود و محال است.

اگر مشتق بسیط باشد (نه مرکب)، وقتی میگوییم مقدمه دارای وصف ایصال است، دیگر نمیتوانیم بگوییم ایصال یک ذات و یک وصف دارد و آن وصف یک ذات و یک وصف دارد و الخ. در این صورت وصف دیگر ذات ندارد که بخواهیم تسلسل درست کنیم.

پس اشکال مرحوم آخوند به صاحب فصول در زمینه دور باقی است.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo