درس خارج اصول استاد احمد عابدی

موضوع: توجیه احادیث سعادت و شقاوت

مقـدمـه: مرحوم آخوند در ادامه بحث جبر و اختیار، بحث سعادت و شقاوت را مطرح نموده و فرموده است سعادت و شقاوت ذاتی هستند و امر ذاتی، تعلیل بردار نیست.

ذکر چند روایت: ابتدا چند روایت را نقل نماییم، یکی روایت "السعیدُ سعیدٌ فی بطن امه و شقی شقیٌ فی بطن امه" است که آخوند آن را در کفایه نقل نموده است. احادیث دیگر نیز مانند این روایت زیاد داریم؛ به عنوان مثال می‌توان به روایات زیر استناد نمود:

    • "اَلّناسُ معادِنُ كَمَعادِنِ الَّذهَبِ وَ الْفِضَّةِ" مردم معدن هايى چون معدن هاى طلا و نقره هستند.

    • "اِعمَلوا، فَکُلٌّ مُیسَّرٌ لِما خُلِقَ له" عمل کنید که هر کس براى هر چه خلق شده، رسیدن به آن غرض را برایش آسان کرده‌اند.

    • و ......

توجیه روایات: اما این روایات توجیه دارد. اولاً غذایی که امروزه می‌خوریم، فکر چند ماه آینده‌ی ما است. اگر غذای حلال خورده شد، اثر خودش را خواهد گذاشت و بالعکس.

اگر کسی بگوید ما بعد از مرگ، تا خداوند زنده است، ما هم زنده‌ایم (یعنی بهشت و جهنم ابدی است.) و فرق ما با خداوند اینست که خداوند اول و آخر ندارد، اما ما اول داریم ولی آخر نداریم. در این صورت نسبت زندگی محدود دنیا به زندگی نامحدود آخرت، صفر است و می‌توانیم بگوییم اول زندگی ما وقتی است که می‌میریم. شاید معنای روایت "السعیدُ، سعیدٌ فی بطن امه" این باشد که عمر انسان تازه بعد از مرگ محاسبه می‌شود، پس یعنی سعید از اول مرگ خود، معلوم است که سعید است یا شقی است.

یا این که می‌توانیم بگوییم "ام" در این روایت مراد قبر است، همانگونه که خداوند در قرآن فرموده است: "﴿فَأُمُّهُ هَاوِيَةٌ﴾"[1] یعنی قبرش جهنم است.

احتمال دیگر اینست که معنای این روایت بدین صورت است که بگوییم نطفه، ازدواج، محیط، غذا، وراثت و ... در انسان تأثیر دارد، و تاثیرها نیز مختلف است. این تاثیرها به صورت اقتضاء است و این گونه نیست که تاثیر آن‌ها در حد علیت تامه باشد. هر کس دستورات شرع را عمل نماید، غالباً آدم خوبی می‌شود و بالعکس.