< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد احمد عابدی

97/09/18

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: المقصد الاول: فی الاوامر

 

مقـدمـه: بحث اوامر، از قدیمیترین مباحث علم اصول است.

 

توضیح و تبیین صحت و عدم صحت کلمه اوامر و معنای آن: سوالی که مطرح میشود اینست که آیا جمع امر، امور میشود، یا اوامر؟ فیروزآبادی در قاموس المحیط که دقیقترین کتاب لغت عربی است، جمع کلمهی امر را "امور" میداند و اصلا کلمهی اوامر را ذکر نکرده است. ابن اثیر نیز در کتاب نهایه، امری که جمعش اوامر باشد را ندارد. در ادبیات نیز، أَمر بر وزن فَعْل است و جمع فَعْل، فواعل نیست و چنین جمعی از نظر ادبی غلط است.

آن چیزی که در عربی است، أمرَه یا کلمهٌ آمرةٌ است که جمعش کلماتٌ أوامر میشود، اما این هم که موضوع بحث ما نیست.

احتمال دارد کسی بگوید، جمع امر، امور است و جمع امور هم اوامر میشود، یعنی اوامر، جمع الجمع امر است. این احتمال قوی است، اما اشکالی که دارد اینست که حداقل جمع الجمع، 9 است. در حالی که ما میدانیم به 3 امر هم اوامر گفته میشود. پس این جمع از نظر ادبی درست است، اما از نظر کاربردی، درست نیست.

بنابراین معلوم میشود کلمهی اوامر، از اصطلاحات فقها و اصولیون است و از اصطلاحات زبان عربی است.

 

امر در کفایه و نقـد آن: مرحوم آخوند در کتاب کفایه، در مورد کلمهی امر فرموده است: لفظ امر، یا بعباره اخری مادهی امر (امر، یامر، آمر، مامور) معانی متعددی دارد. گاهی به معنای طلب، گاهی به معنای شأن، گاهی به معنای فعل، گاهی به معنای فعل عجیب، گاهی به معنای حادثه، گاهی به معنای، گاهی به معنای غرض و .... آمده است.

اما این آیاتی که مرحوم آخوند که برای فرمایش خود به عنوان شاهد آورده است، اشکالاتی را بر ایشان وارد میکند. به عنوان مثال آیهی امر فرعون را اگر به همراه آیهی قبل ملاحظه میفرمودند، میدیدند مراد از امر، طلب است. یا در آیهی شی عجیب، نیز مراد از امر طلب است.

امر را بایستی به معنای طلب گرفت، لیکن طلب گاهی تکوینی (مثلا: اذا اراد شیئاً أن یقول له کن فیکون) و گاهی تشریعی است. ارادهی تکوینی خداوند نیز طلب است، اما تخلف ناپذیر است و قرآن طلبهای تکوینی خداوند را امر نامیده است. طبق این تعریف، امر در ایات شریفه، به معنای طلب است و به هیچ معنایی غیر از طلب ندارد.

 

سپس خود آخوند فرموده است، این معانی که ذکر نمودیم از باب اشتباه مصداق به مفهوم است. یعنی بحث ما در مورد مفهوم کلمهی امر است، اما این مواردی که ما بیان نمودیم، مصداق کلمهی امر است. بهتر آن است که بگوییم امر، مشترک لفظی بین کلمهی طلب و شأن (یا فعل) است. اگر امر به معنای طلب باشد، جمع آن اوامر است و اگر طلب به معنای شأن یا فعل باشد، جمع آن اوامر است.

 

ما بیان مینماییم اگر کلمهی امر مشترک بین طلب و فعل باشد، مجمل میشود و بدون قرینه حمل بر هیچ معنایی نمیشود. مضاف بر این که آیا ما میتوانیم بگوییم امر به معنی شیئ یا فعل به کار رفته است که آخوند ادعا نموده است؟ در مواردی شیئ صدق میکند، با این که فعل صدق نمیکند. کلمهی امر در این موارد غلط است. مثلا بر جوهر و عرض یا برخی مقولات، شیئ صدق میکند اما امر صدق نمیکند.

نتیجه این که ما نمیتوانیم مشترک لفظی را بپذیریم و بهتر اینست که بگوییم همیشه لفظ امر به معنی طلب است و این طلب گاهی تکوینی و گاهی تشریعی است و شامل همهی این موارد هم میشود.

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo