درس خارج اصول استاد احمد عابدی

موضوع: صحیح و اعم

امام خمینی در تهذیب الاصول فرموده است: برخی اصولیین گفته‌اند به دلیل این که نفس انسان نمی‌تواند در آن واحد دو چیز را تصور کند، استعمال لفظ در اکثر از معنا محال است و محال است لفظ علت حضور دو معنا در ذهن باشد، علت هم قاعده‌ی الواحد است. یعنی وقتی معلول واحد است، علت هم باید واحد باشد.

امام خمینی در جواب این استدلال می‌فرماید: این که کسی سراغ قاعده‌ی الواحد و بحث علت و معلول برود، این استدلالات سست است. بحث ما در مورد دلالت لفظ بر معنا است و ارتباطی با علت و معلول ندارد، بر فرض هم که به علت و معلول مربوط باشد، این قاعده دخلی به ما نحن فیه ندارد، بلکه مربوط به بسیط الحقیقه است.

مراد امام خمینی این است که قاعده‌ی الواحد، قاعده‌ی درستی است، و وقتی هم علت بسیط نبود و مرکب بود، کارهای متفاوتی می‌تواند انجام دهد (مانند انسان)،بنابراین قاعده‌ی الواحد لا یصدر منه الا الواحد، فقط در مورد خدای متعال صدق می‌کند و قاعده‌ی الواحد لا یصدر الا من الواحد، نیز هیچ مثالی ندارد، زیرا الواحد لایصدر الا من الواحد، ما هیچ واحدی نداریم، خداوند واحد است، اما معلول واحد نداریم، و همه‌ی معلول‌ها مرکب است.

بیان نمودیم ثمره‌ی این بحث در اخباری ظاهر می‌شود که ادعا می‌کند، قرآن دارای معنای و بطن های مختلفی است. امام خمینی دراین باره می‌فرماید: کسی این مطلب را نمی‌فهمد، مگر این که در دریاهای علم فرو رفته باشد.

مقصود امام خمینی این است که مراد روایاتی که می‌فرماید قرآن هفتاد بطن دارد، بحث استعمال لفظ در اکثر از معنا نیست. زیرا یا معنایش این است که این موارد اصلا استعمال نیست، بلکه لوازم معنا است. و اما این که گفته می‌شود قران دارای هفتاد بطن است یا هفتاد بطن است این است که این موارد از غوامض کلام است و جایش هم اینجا نیست. ضمن این که بطون ارتباطی با معنا ندارد، و این ها از موارد تفسیر و تاویل قرآن است. اگر کسی مصداق آیات را بیان نماید، این مصداق آن است که قرآن هفتاد بطن دارد.