درس خارج اصول استاد احمد عابدی

موضوع: صحیح و اعم

آیت الله خوئی در این باره نظری متفاوت با دیگران دارد، ایشان می‌فرماید: ما گفته‌ایم وضع عبارت است از تعهد و التزامی که متکلم ابراز می‌کند، وضع معنایش این است که واضع یا متکلم می‌گوید من تعهد می‌دهم این لفظ را در برابر این معنا به کار ببرم، و این معنا را با این لفظ ابراز کنم، بعباره اخری، وضع علامت معنا نیست، و همچنین لفظ مرآت یا وجود تنزیلی معنا نیست، بلکه وضع، تعهد متکلم به ابراز معنا با یک لفظ خاص است.

سپس ایشان می‌فرماید طبق نظر ما، اصلا مشترک لفظی امکان ندارد، زیرا اگر کسی تعهد داد این لفظ را در برابر این معنا به کار ببرد، اگر بار دیگر خواست لفظ را در برابر یک معنای دیگر به کار ببرد، این دست برداشتن از تعهد اول است.

سپس خود آیت الله خوئی می‌فرماید: یک صورت را من استثنا می‌کنم و آن هم این که اگر کسی لفظ را به صورت کلی وضع کند بر معنایی، یعنی کسی بیاید و معانی مختلف را به صورت کلی در نظر بگیرد (شبیه وضع عام، موضوع له خاص) و لفظ را بر آن معانی عام وضع کند، اما موضوع له خاص باشد. که طبق این نظر اشتراک لفظی درست می‌شود، اما ثمره‌ای نخواهد داشت و تفاوتی هم با نظر مشهور که قائل به مشترک لفظی هستند، نخواهد داشت.

حق این است که به نظر ما، مشترک لفظی ممکن است و امکان وقوعی دارد. جرجی زیدان در کتاب خود آورده است علت پیدایش مشترک لفظی این است که تداخل لغات، یا تداخل تمدن‌ها سبب ایجاد مشترک لفظی شده است.

آیت الله خوئی و آیت الله نائینی اشکال کرده‌اند که این نظریات جرجی زیدان، فقط ادعا است و دلیلی بر اثبات آن نداریم.

اما با بررسی کتب تاریخی مشخص می‌شود که احتمال دارد که قائل شویم حرف جرجی زیدان درست است. نظریات جرجی زیدان مستند تاریخی دارد. مثلا برخی کلمات در قرآن استعمال شده است، اما قبل از نزول قرآن این کلمات در زبان فارسی یا یونانی به همین معنا وجود داشته است، مثلا کلمه‌ی "هب" در قرآن و زبان یونانی به یک معنی استعمال شده است.