< فهرست دروس

درس خارج اصول استاد احمد عابدی

96/08/08

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: موضوع علم اصول

 

مقدمه

مرحوم آخوند در کفایه می فرماید رابطه ی موضوع علم، با موضوعات مسائل علم، مانند رابطهی کلی طبیعی با مصادیق خود است. مانند رابطهی انسان با زید و عمر و بکر. انسان کلی است و زید و عمر و بکر افراد انسان است. یا مثلا کلمه و کلام کلی هستند و موضوع علم نحو است، و فاعل و مفعول و مضاف الیه، جزئیات و افراد کلمه و کلام است. در حالی که در کتاب هدایت المسترشدین، عبارتی آمده است که جالب توجه است. در این کتاب آمده است:

"رابطهی موضوع علم و موضوع مسئله به چند صورت است:

گاهی رابطه کلی و جزئی است. (مانند تعریف مرحوم آخوند در کفایه)گاهی رابطه کل و جزء است.

گاهی نیز رابطه این گونه است که موضوع مسئله، عرض ذاتی موضوع علم است."[1]

 

موضوع علم عرفان نظری، رمل، مَلاعِب و ...

حال با توجه به دسته بندیهای موجود در زمینه ی رابطه ی موضوع علم و موضوع مسئله، چند علم را با موضوعاتشان مورد بررسی قرار میدهیم.

گاهی موضوع علم و موضوع مسائل متحد است مانند علم عرفان نظری؛ موضوع این علم خداوند متعال است، موضوع تمام مسائل هم خداوند است. در این علم، موضوع علم با موضوع مسائل اتحاد دارد و هیچ تفاوتی هم ندارد.گاهی موضوع علم و موضوع مسئله کلی و جزئی است مانند علم نحو و کلمه و کلام که در فوق اشاره شد.

گاهی موضوع علم و موضوع مسئله کل و جزء است مانند علم مسالک و ممالک (جغرافیا)، موضوع علم بقاء الأرض و یا بُلدان است. موضوع مسئله هم به عنوان نمونه فلان رودخانه و یا فلان کوه است. رابطهی بلد و فلان کوه، رابطهی کل و جزء است.

گاهی موضوع علم و موضوع مسئله، عارض و معروض است مانند علم مَلاعِب (بازی یا ورزش) (معروض منظور ملاعب یا همان بازی است و چیزهایی مانند برد و باخت، غرض عقلایی و .. که بر آن واقع می شود عارض است.)؛ چگونه بایستی تعریفی جامع برای بازی (یا ورزش) و موضوع آن تدوین نمود که هم شامل شطرنج باشد، هم شامل فوتبال و هم شامل بازی کودکان، هم بازی هایی که برد و باخت در آن ها موثر است، هم آن ها که برد در آن بی تاثیر است.

 


[1] . هدایت المسترشدین، جلد 1، ص117.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo