< فهرست دروس

درس خارج فقه استاد احمد عابدی

98/08/18

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع: نقد بیان آیه الله بروجردی(ره)

 

مقـدمـه: کلمات و عبارات فقها در باب واجب تعیینی و یا واجب تخییری بودن نماز جمعه را بررسی نمودیم. تقریباً از عبارات فقها فهمیده میشد که نماز جمعه در زمان غیبت تعیینی نیست. نماز جمعه یا واجب تخییری است یا واجبی است که مشروط به حضور امام یا نایب امام یا ماذون عن الامام است.

 

بررسی نوع اجماع: میخواهیم بررسی نماییم این اجماعی که از عبارات علما به دست میآید چگونه اجماعی است و درست است یا خیر؟ تقریبا هیچ یک از فقها نفرمودند نماز جمعه واجب تعیینی است. بنابراین هر کدام از گروهی که میفرمایند نماز جمعه واجب تخییری است یا گروهی که میفرمایند نماز جمعه مشروط به حضور امام است، متفق القول هستند نماز جمعه واجب تعیینی نیست و این اجماع مرکب است.

 

مسجد جامع: آیت الله بروجردی معتقد هستند سابق بر این رسم بود هر جا دارالاماره بود، مسجدی درست میکردند که آن را مسجد جمعه یا مسجد جامع نام گذذاری میکردند و این شاهد اینست که حاکم و استاندارد یا شاه باید نماز جمعه میخواند. یعنی در ذهن آقایان این بود که نماز جمعه یک مقام نصبی است و نصب هم به دست حاکم است. اگر در جایی هم حاکم نبود، نماز جمعه خوانده نمیشد.

آیت الله بروجردی فرموده است عربها به مسجد کنار دارالاماره مسجد جامع و عجمها به این مسجد، مسجد جمعه گفته میشد. اشکال فرمایش آیت الله بروجردی اینست که نوع فقها تصور میکنند در هر شهر یک مسجد است که به آن مسجد جامع گفته میشود، در حالی که مسجد جامع دو معنا دارد، یکی مسجدی است که بیشتر از مساجد دیگر مردم در آن جمع میشوند. طبق این تعریف، مسجد جامع قم، مسجد اعظم است. معنای دیگر مسجد جامع که در لغت آمده است، مسجدی است که در آن منبر باشد. یعنی مسجد جامع یک منبر نیست. شاید کسی بگوید منبر، کنایه از خطبه و نماز جمعه خواندن است. پس جمعه و جامع در مسجد یکی است، اما نه به این معنا که آیت الله بروجردی فرموده است.

 

اصول متلقاة: آیت الله بروجردی میفرماید این اجماعی که داریم مبنی بر این که نماز جمعه واجب تعیینی نیست، با این که چنین چیزی در روایات به روشنی نیامده است، میفهمیم روایاتی در دست علما بوده است و به ما نرسیده است. سپس ایشان میفرماید اصولی داریم به نام اصول متلقاه، یعنی اصولی که دست به دست به بین علما است و از معصوم گرفته اند، مانند این که میت را باید در قبر رو به قبله دفن کرد با این که چنین دلیلی وجود ندارد اما همه بر این فتوا دادهاند. این کتب اربعه از روی کتابهای دیگری نوشته شده است. معلوم میشود کسانی که کتب اربعه را نوشتهاند تلخیص کرده یا گلچین میکردهاند. بنابراین معلوم میشود این علما و محدثین روایاتی درباره این که نماز جمعه واجب تعیینی نیست داشتهاند ولی برای ما نقل نکردهاند.

 

لازمهی قول آیت الله بروجردی: این فرمایش یک لازمی دارد که خیلی خطرناک است. لازمهی فرمایش ایشان اینست که تعدادی روایات بوده و مطالبی هم داشته و به ما نرسیده، پس این روایاتی هم که داریم حجت نیست. زیرا یعنی این روایات برخی قرینه بر برخی دیگر است. و اگر کسی قائل به فرمایش آیت الله بروجردی شود باید انسداد باب علم را بپذیرد، و یعنی به این روایات موجود هم نمیشود عمل کرد.

 

پاسخ فرمایش آیت الله بروجردی: پاسخ ایشان بدین صورت است که نویسندگان کتب اربعه، هیچ چیزی را کم نگذاشتهاند. بنای نویسندگان این کتب بر این بود همهی روایات را جمع میکردند و چند مورد که جامع همه بود را مینوشتند و باقی را که مطلب تکراری بود و حرف جدیدی نداشت حذف میکردند. و هیچ روایتی نبوده است که الان نباشد، بلکه فقها از همین روایات موجود این مطلب را فهمیدهاند.

 

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo