درس خارج فقه استاد احمد عابدی
96/08/07
بسم الله الرحمن الرحیم
موضوع: اعلام به عیب
مقدمه
بحث در‌باره‌ی این بود که اعلام به عیب واجب است، و کتمان عیب نیز حرام است. ترک هر واجب و فعل حرام تعزیر دارد، تعزیر نیز اقسامی داشت. خود کلمه‌ی تعزیر در لغت به معنای ضرب است. فلذا در مقدار اخذ به قدر متیقن، گفتیم تعزیر به ضرب جایز است، ولیکن بقیه‌ی انواع تعزیر جایز نیست، چون دلیلی نداریم. همچنین تعزیر به محدویت‌های اجتماعی نیز جایز است، البته تعزیر به معنای محدودیت اجتماعی، الزاماً متوقف بر جرم و گناه نیست. ممکن است در برخی مواقع حاکم با توجه به شرایط برای افرادی که مرتکب جرم نشده‌اند نیز محدودیت ایجاد نماید، مثلا افرادی که ملیت ایرانی ندارند، اجازه تملیک زمین در ایران نداشته باشند.
تبیین و توضیح سکوت
در این جلسه مطالبی در مورد احکام سکوت بیان می‌کنیم. سکوت بدین معنی که بایع، خبر از عیب مبیع دارد، اما سکوت می‌کند و مطلبی در مورد عیب بیان نمی‌کند. ابتدا کلمه‌ی سکوت[1] را بررسی می کنیم. سکوت با تعابیر متفاوتی چون کتمان و ... در مصادر قرآنی و روایی یاد شده است. سکوت یعنی عدم بیان، در جایی که حق در آن‌جا، بیان نمودن است؛ سکوت به معنی عدم فعل است.
مسائل و احکامی درباره سکوتسکوت گاهی متعلق به فقه است و گاهی متعلق به اصول فقه؛ در ذیل برخی مواردی که فقه متعرض سکوت شده است را ذکر می نماییم:در زمان خطبه های امام جمعه، سکوت و گوش دادن واجب است و حرف زدن حرام است.در زمان تلاوت قرآن، سفارش به سکوت و انصات شده است.
محرم در حال احرام، حرام است حلق کند، یا بین عمره و حج می‌شود مو را کوتاه کرد، اما اجازه‌ی حلق ندارد. حال اگر شخصی بین عمره و حج به سلمانی رفت دید شخص آرایشگر دارد سرش را حلق می‌کند، آیا واجب است حاجی مانع حلق شود، یا می‌تواند سکوت کند؟
در باب نکاح بحث هایی در مورد رضایت دختر به وسیله‌ی سکوت بحث شده است.
اگر شخص نابینایی در معرض خطر تلف قرار داشت، و سکوت شخصی که می تواند مانع شود، قطعا حرام است.و ...............در اصول فقه هم از سکوت در مواردی مانند ذیل یاد شده است:اجماع سکوتی
سنت؛ زمانی که صحبت از تقریر معصوم(ع) هست، در حقیقـت در مورد سکـوت معصوم(ع) صحـبت می‌کنیم.
و .........اصل اولی در مورد سکوت با قطع نظر از این که عنوان دیگری بر آن مترتب شود، این است که سکوت فی نفسه جایز است، اصل ثانوی نیز به دلیل سیره‌ی رسول الله(صلی الله علیه و آله و سلم) استحباب سکوت است. برخی مواقع دلیل داریم که از این اصل خارج شویم و بگوییم سکوت واجب است، برخی مواقع هم برعکس، دلیل داریم سکوت حرام است. و ما نحن فیه (سکوت در مورد عیب مبیع در بیع) از این سنخ است. شخصی که سکوت می‌کند هیچ فعلی به او نسبت داده نمی‌شود، به جز این که شرع و عقلا چیزی بر آن سکوت مترتب کنند. در عیب معاملات، شرع سکوت و کتمان را خیانت قلمداد می‌نماید.
