< فهرست دروس

درس مهدویت استاد طبسی

95/11/17

بسم الله الرحمن الرحیم

موضوع :اصحاب امام زمان در دوران غیبت کبری

ابدال

بحث ما در مورد اصحاب امام زمان در دوران غیبت کبری بود. عامه در مورد ابدال بزرگ‌نمائی می‌کنند، آن‌ها اعتقاد به امام زمان علیه‌السلام که حی و موجود باشد، ندارند. لذا ناچاراً کسانی دیگر را جایگزین می‌کنند. برای دستیابی به دیدگاهی روشن در مورد ابدال، بررسی روایات و کلمات درباره آنان لازم است.

بیان ابن ابی الحدید در مورد ابدال:

ابن ابی الحدید ذیل فرمایش امیر المومنین علیه‌السلام « اللهم بلى لا تخلو الأرض‌ من‌ قائم‌ بحجة الله تعالى كيلا يخلو الزمان ممن هو مهيمن لله تعالى على عباده و مسيطر عليهم» می‌گوید:‌ هذا يكاد يكون تصريحا بمذهب الإمامية إلا أن أصحابنا يحملونه على أن المراد به الأبدال الذين وردت الأخبار النبوية عنهم أنهم في الأرض سائحون فمنهم من يعرف و منهم من لا يعرف و أنهم لا يموتون حتى يودعوا السر و هو العرفان عند قوم آخرين يقومون مقامهم.[1]

این عبارت تصریح به مکتب امامیه است الا اینکه اصحاب ما این فرمایش را بر این حمل کردند که مراد ابدال هستند که روایات نبوی در مورد آنها رسیده است: آنها در زمین جهانگرد هستند پس بعضی از آنها شناخته شده هستند و بعضی هم شناخته شده نیستند و آنها نمیمیرند تا اینکه اسرار ( عرفان) را نزد قوم دیگر گذارند که جانشین آنان هستند.

البته به قول خود ابن ابی الحدید عبارت صراحت در عقائد امامیه دارد، از صریح تنها به صریح دیگر شاید بتوان رفع ید کرد، فرمایش ایشان درست نیست، «قائم لله بالحجة» یعنی صاحب شرع و مذهب است در حالی که ابدال که صاحب شرع و مذهب نیستند.

ادامه روایات شیعی در مورد ابدال:

روایت دوم:

الف) متن روایت

عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عُقْبَةَ النَّهْمِي‌ عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ الْبَنَّاءِ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه‌السلام «يُبَايِعُ‌ الْقَائِمَ‌ بَيْنَ الرُّكْنِ وَ الْمَقَامِ ثَلَاثُمِائَةٍ وَ نَيِّفٌ عِدَّةَ أَهْلِ بَدْرٍ فِيهِمُ النُّجَبَاءُ مِنْ أَهْلِ مِصْرَ وَ الْأَبْدَالُ مِنْ أَهْلِ الشَّامِ وَ الْأَخْيَارُ مِنْ أَهْلِ الْعِرَاقِ فَيُقِيمُ مَا شَاءَ اللَّهُ أَنْ يُقِيم‌»[2]

امام صادق علیه‌السلام میفرماید: سیصد و اندی به تعداد اهل بدر که در بین آن‌ها نجبا از اهل مصر و ابدال از اهل شام و اخیار از اهل عراق هستند، با قائم بین رکن و مقام بیعت می‌کنند پس تا زمانی که خداوند بخواهد هستند.

از این روایت استفاده می‌شود که ابدال جزء آن سیصد و سیزده نفر هستند و جزء کسانی هستند که در همان ابتدا بیعت می‌کنند و جزء یاران حضرت در دوران ظهور هستند، از این روایت استفاده می‌شود که ابدال قبل از ظهور هستند امّا ماموریت و مسئولیت آنان را از وقت ظهور بیان می‌کند. این روایت به قرینه روایت قبل، توضیح و تفسیر داده می‌شود، این روایت مورد اشکال نیست امّا قول به اینکه ابدال در دوران غیبت کبری در رکاب امام علیه‌السلام و جزء یاران حضرت هستند را ثابت نمی‌کند.

ب) منابع روایت

1. الغيبة (للطوسي)/ كتاب الغيبة للحجة، ص476، ح502

2. تاج الموالید: با کمی تفاوت «و یبایعوه من النجباء و الابدال و الاخیار، کلهم شاب لا کهل فیهم ثمّ يصير إليه شيعته من أطراف الأرض تطوى لهم طيّا حتّى يبايعوه، و يكون دار ملكه الكوفة، و أكثر مقامه صلوات اللّه عليه بها».

با ایشان بیعت میکنند از نجبا و ابدال و اخیار، همهی آنها جوان هستند[3] و هیچ سالخوردهای در بین آنان نیست پس شیعیان از اطراف زمین به او میپیوندند[4] زمین به اراده آنها حرکت میکند تا با ایشان بیعت کنند، و دار الحکومه ایشان کوفه میباشد، و اکثر عمر شریفشان را در کوفه هستند.

3. إثبات الهداة: ج 3 ص 517- 518 ب 32 ف 11 ح 378- از غيبة طوسي.

4. بحار الانوار، ج 52 ص 334 ب 27 ح 64- از غيبة طوسي.

5. منتخب الأثر: ص 468 ف 6 ب 11 ح 2- از غيبة طوسي

6. معجم الأحاديث الإمام المهدي علیه‌السلام، ج‌4، ص445

ج) بررسی سند روایت

عَنْهُ عَنْ أَحْمَدَ بْنِ عُمَرَ بْنِ مُسْلِمٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عُقْبَةَ النَّهْمِي‌ عَنْ أَبِي إِسْحَاقَ الْبَنَّاءِ عَنْ جَابِرٍ الْجُعْفِيِّ قَالَ قَالَ أَبُو جَعْفَرٍ علیه‌السلام

احمد بن عمر بن مسلم

شخصی به این نام و عنوان در کتب رجالی نمی‌باشد امّا به عنوان احمد بن عَمرو بن مسلم است که او هم توثیق ندارد و مهمل است.

حسن بن عقبه نهمی: ایشان هم مهمل است.

ابی اسحاق بناء: ایشان هم مهمل است.

جابر جعفی

نسبت به ایشان بحث است امّا به نظر ما ایشان موثق است. البته با توثیق ایشان مشکل سند روایت حل نمی‌شود چون سه نفر مهمل در سند آن است ولی روایت قوی است و بر آن شواهد متعدد وجود دارد و از نظر محتوا هم با مبانی ما تعارضی ندارد.[5]


[3] حکیم بن سعد می‌گوید از علی علیه‌السلام. شنیدم فرمودند: إن اصحاب القائم شباب لا کهول فیهم الا کالکحل فی العین او کالملح فی الزاد و اقل الزاد الملح
[4] این حرف مرحوم حر عاملی را تایید می‌کند که می‌فرماید: خروج حضرت از مکه با سیصد و سیزده نفر نیست، اقل آن صد هزار نفر است.
[5] در کتاب شریف جامع الشتات میرزای قمی، در سوالی که از ایشان شده بود که آیا می‌توانیم بر کتب تاریخی عامه اعتماد کنیم؟ در جواب فرموده بودند: اگر با مبانی و مسلمات و اعتقادات ما منافات نداشته باشد، اشکالی ندارد اما اگر با مبانی در تعارض باشد، نمی‌پذیریم.

BaharSound

www.baharsound.ir, www.wikifeqh.ir, lib.eshia.ir

logo